Τρωκτικά ποντίκια και κατσαρίδες στην Αθήνα: Πόσο επηρέασε η πανδημία και η κλιματική αλλαγή τον πληθυσμό τους στις αστικές περιοχές. Συμβουλές από τους ειδικούς.
Η καταπολέμηση των τρωκτικών σε δημόσιους χώρους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση γιατί εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Τώρα τι θα κάνουμε;
Τρωκτικά και κατσαρίδες στην Αθήνα. Και τώρα τι κάνουμε;
Σύμφωνα με τις ίδιες αναφορές από την Περιφέρεια, «οι εργασίες της απολύμανσης – απεντόμωσης – μυοκτονίας σε δημόσιους χώρους ανήκουν στον εκάστοτε Δήμο. Οι περιπτώσεις στις οποίες επεμβαίνει η Περιφέρεια Αττικής είναι κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας σε ιδιωτικούς χώρους που αποτελούν ανθυγιεινές εστίες για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας».
Ο επιφορτισμένος υπάλληλος του Δήμου της Αθήνας είναι ο Χρήστος Μαρκουλής, γεωπόνος με μεταπτυχιακό στη δημόσια υγεία και υπεύθυνος στο Γραφείο Απεντομώσεων του Τμήματος Αστικής Πανίδας, της Διεύθυνσης Πρασίνου και Αστικής Πανίδας του Δήμου. Κάτσαμε για καφεδάκι στην πλατεία Αυδή, στο Μεταξουργείο, μία από τις πιο επιβαρυμένες περιοχές. «Δεν υπάρχει κάποια σχετική έρευνα, όμως βάσει και της εμπειρίας μου εκτιμώ ότι οι πιο “παλιές” γειτονιές, αυτές όπου υπάρχουν πολλά εγκαταλειμμένα σπίτια και πολλά καταστήματα εστίασης, είναι οι πιο ευάλωτες», λέει.
Ο Χ. Μαρκουλής σημειώνει ότι από το πρώτο λοκντάουν παρατηρήθηκε μια αύξηση των τρωκτικών και από το δεύτερο, που ήταν μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας, η έξαρση ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Γραφείο Απεντόμωσης του Δήμου πριν από το πρώτο λοκντάουν δεχόταν περίπου 1-2 αιτήματα τον μήνα, τα οποία πλέον έχουν γίνει περίπου 3 την εβδομάδα. «Τα ποντίκια για να υπάρχουν πρέπει να έχουν φωλιά και φαγητό. Για παράδειγμα, ένα ποντίκι που είχε τη φωλιά του κάπου στο Μοναστηράκι ήξερε πού θα βρει φαγητό, ίσως στους κάδους που πετούσαν τα απορρίμματά τους τα καταστήματα εστίασης. Όταν αυτά έκλεισαν, τα ποντίκια βγήκαν στον δρόμο προς αναζήτηση τροφής. Αποκτώντας αυτή τη νέα συνήθεια, πιθανόν να έφτιαξαν και αλλού φωλιές, ενώ εκεί που δεν τα βλέπαμε στους δρόμους, τώρα τα βλέπουμε. Πάντως, δεν μπορούμε να απαντήσουμε ξεκάθαρα εάν υπάρχει αύξηση του πληθυσμού ή εάν παραμένει ο ίδιος, και τα βλέπουμε περισσότερο ακριβώς επειδή βγήκαν να ψάξουν για τροφή. Και δεν πρόκειται για μια παγκόσμια πρωτοτυπία της Αθήνας, παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν όλες οι μεγάλες πόλεις, το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη». Επίσης, ένα άλλο πρόβλημα της Αθήνας, διαχρονικό αυτό, είναι τα πολλά εγκαταλειμμένα σπίτια, στα οποία ο δήμος δεν μπορεί να μπει γιατί δεν υπάρχουν καν ιδιοκτήτες.
Σύμφωνα με τον Χ. Μαρκουλή, η καταπολέμηση των τρωκτικών σε δημόσιους χώρους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση γιατί εγκυμονεί πολλούς κινδύνους, επειδή τα τρωκτικοκτόνα σκευάσματα είναι πολύ ισχυρά και με κανέναν τρόπο δεν θα πρέπει να βρεθούν εκτεθειμένα έξω. Η διαδικασία είναι να τοποθετούνται δολωματικοί σταθμοί (είναι κάποια μαύρα κουτιά, λίγο μικρότερα από ένα κουτί παπουτσιών), οι οποίοι βρίσκονται μόνιμα σε κάποιο σημείο και μέσα σε αυτούς τοποθετούνται τα σκευάσματα-δολώματα για τα ποντίκια. Τέτοια υπάρχουν σε κάποια στοχευμένα σημεία, π.χ. στα Πετράλωνα, στην πλατεία Συντάγματος, στην πλατεία Μοναστηρακίου. «Είναι πολύ λίγα, για να έδιναν μια λύση θα έπρεπε να ήταν πολλαπλάσια, αλλά για τους λόγους που σας είπα είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία για τον δημόσιο χώρο. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να ελέγχεται καθημερινά ο δολωματικός σταθμός, αφενός μήπως έχει καταστραφεί, αφετέρου για το αν έφαγε το δόλωμα κάποιος ποντικός, ενώ θα πρέπει να μαζεύονται και τα τρωκτικά που έχουν πεθάνει. Οι δολωματικοί σταθμοί θα πρέπει να βρίσκονται σε σημεία πολύ δύσκολα προσβάσιμα, π.χ. μέσα ή πίσω από θάμνους, για να μη βανδαλίζονται. Γιατί περνάει κάποιος και τους κλοτσάει; Τι να σας πω. Για τον ίδιο λόγο που καταστρέφονται τα παγκάκια και άλλα πράγματα στο δημόσιο χώρο».
Ο μεγάλος κίνδυνος, λέει ο κ. Μαρκουλής, είναι το να βανδαλιστεί κάποιος δολωματικός σταθμός και να βρεθεί το δόλωμα έξω. «Για να το πω απλά, θα προτιμούσα κάποια ποντίκια παραπάνω, από την πιθανότητα ένα δόλωμα να βρεθεί από ένα αδέσποτο, ή ακόμα χειρότερα να πέσει στα χέρια ενός παιδιού». Επίσης, η χρήση των τρωκτικοκτόνων πρέπει πάντα να γίνεται σύμφωνα με όσα αναγράφονται στην ετικέτα τους. Μαζί του συμφωνεί και η Περιφέρεια: «Η καταπολέμηση με βιοκτόνα σκευάσματα για τα τρωκτικά είναι το τελευταίο μέτρο που πρέπει να λαμβάνεται (εάν μπορεί να ληφθεί) διότι σε δημόσιους χώρους υπάρχει η πιθανότητα πρωτογενούς και δευτερογενούς δηλητηρίασης από οργανισμούς μη στόχους (σκυλιά, γάτες, άγρια πτηνά κ.ά.).
Μέτρα πρόληψης
Σύμφωνα με τον Χ. Μαρκουλή, επειδή η καταπολέμηση των τρωκτικών είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση, αρχίζεις να παίρνεις προληπτικά μέτρα, τα οποία χρειάζονται τη συνεργασία και των πολιτών. «Για παράδειγμα, τα σκουπίδια πρέπει να απορρίπτονται στους κάδους σε συγκεκριμένες ώρες. Όλοι ξέρουμε πότε περνάει το απορριμματοφόρο, λίγη ώρα πριν θα πρέπει να τα πετάμε και όχι να βρίσκονται στους κάδους για ώρες ή και έξω από αυτούς, πολλές φορές χωρίς καν να είναι δεμένη καλά η σακούλα».
Ένα θέμα, λέει, είναι και το τάισμα των αδέσποτων. «Να σας δώσω ένα παράδειγμα που είναι και πρόσφατο. Μας φωνάξανε από μια γειτονιά στα Πετράλωνα και, μάλιστα, είχανε φωνάξει και κάποια κανάλια. Όταν πήγα για αυτοψία, είδα παρατημένα στο πεζοδρόμιο 5-6 πιατάκια με φαγητό για τα αδέσποτα και μια μεγάλη ποσότητα ρυζιού χυμένη στο πεζοδρόμιο για να φάνε τα πουλιά (σ.σ.: μου έδειξε και φωτογραφία, πρέπει να ήτανε δυο κατσαρόλες ρύζι κάτω στο πεζοδρόμιο). Όμως, όλες αυτές οι τροφές τραβάνε και τα ποντίκια. Δεν λέω να μην είμαστε φιλόζωοι, αλλά να τηρούμε τις βασικές αρχές. Να αφήνουμε το φαγητό για συγκεκριμένη ώρα και μετά να το απομακρύνουμε, τα ζώα μαθαίνουνε, θα πάνε να φάνε την ώρα που θα τους το αφήσουμε. Επίσης, κάποιος που έχει κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος και παραπονιέται για ποντίκια. Μα αν μου αφήνεις πίσω στην αυλή τρόφιμα ή έχεις κάνει ντάνες ολόκληρες τα τελάρα, δεν θα έρθουν ποντίκια; Ο άλλος πιο δίπλα που τηρεί τους κανόνες υγιεινής γιατί δεν έχει; Είναι η εύκολη λύση να τα περιμένουμε όλα από το δημόσιο, αλλά θα πρέπει κι εμείς να προσέχουμε». Να σημειωθεί ότι το Γραφείο Απεντομώσεων του Δήμου Αθηναίων διαθέτει δύο μόνιμους υπαλλήλους και τέσσερις με συμβάσεις, ενώ συνεργάζεται μόνιμα με εξωτερικό εργολάβο. Ο Δήμος δεν παρεμβαίνει σε ιδιωτικούς χώρους, μόνο σε δημόσιους. Το τηλέφωνο του Δήμου Αθηναίων όπου μπορείτε να καλείτε για να έρθουν για αυτοψία είναι το 1595.
Στο Εργαστήριο Εντομολογίας της Γεωπονικής
ναφορές για αύξηση του πληθυσμού των ποντικών έχουν φτάσει τα τελευταία δύο χρόνια και στη Γεωπονική Σχολή Αθηνών, όπου βγαίνοντας από το Εργαστήριο Εντομολογίας έμπαινε μια παρέα φοιτητών, κορίτσια και αγόρια, και αναρωτιόμουν αν, λόγω των σπουδών τους, θα μπορούσαν να συνηθίσουν ποτέ στην ιδέα της συγκατοίκησης με τις κατσαρίδες. Άλλωστε, λίγα λεπτά πριν ο Γιώργος Παπαδούλης ήταν ξεκάθαρος: «Υπάρχουν παντού». Καθηγητής Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας και τέως πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με συνόδευσε σε ένα γραφελιο με ένα μεγάλο τραπέζι, έκατσε απέναντί μου και εναπόθεσε ανάμεσά μας ένα μεγάλο βιβλίο για τις κατσαρίδες με φωτογραφίες τόσο ολοζώντανες που έλεγες ότι θα πεταχτούν από τις σελίδες. Στην Ελλάδα τρία είναι τα βασικά τους είδη. Η Blatta orientalis, αλλιώς η ανατολική κατσαρίδα, η οποία είναι μεγάλη, φτάνει τα 3 εκατοστά, έχει σκούρο καστανοκόκκινο χρώμα και δεν πετάει. Η ξανθιά της παρέας είναι η Periplaneta americana, αλλιώς η αμερικανική κατσαρίδα. Αυτή είναι πιο μεγάλη, φτάνει τα 4 εκατοστά και πετάει, με ένα πέταγμα διανύει μια απόσταση έως και 30 μέτρων. Από τα μικρότερα είδη, το πλέον συνηθισμένο είναι η Blattella germanica, η οποία δεν ξεπερνάει σε μήκος το 1,5 εκατοστό και παρότι έχει πτέρυγες, προτιμάει να περπατάει (σε ανακοινώσεις απεντομώσεων στις πολυκατοικίες θα τη συναντήσετε και ως «ψιλή κατσαρίδα»).
Ο άνθρωπος τις κυνηγάει μανιωδώς, διότι τις σιχαίνεται ή τις φοβάται, αλλά μας νικούν κατά κράτος, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την παρουσία των δύο ειδών στον πλανήτη. Ο άνθρωπος κατοικεί εδώ 1 εκατ. χρόνια, εκείνες 300 εκατ. χρόνια. Και λένε ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν ακόμα και έπειτα από έναν πυρηνικό πόλεμο. Είναι αλήθεια, καθηγητά; «Αντέχουν όντως τη ραδιενέργεια, αλλά δεν είναι οι μόνες, και άλλα είδη την αντέχουν». Τα καλά νέα είναι ότι πλησιάζει ο καιρός που θα τις βλέπουμε σπάνια να περπατούν πάνω στον τοίχο μας γιατί, όπως λέει ο Γ. Παπαδούλης, όπως και όλα τα έντομα έτσι και οι κατσαρίδες είναι πιο δραστήριες από την άνοιξη έως το φθινόπωρο και το χειμώνα περιορίζεται η δραστηριότητά τους και παραμένουν στα καταφύγιά τους.
Οι κατσαρίδες ζουν έως και έναν χρόνο και ορισμένα είδη δύναται και περισσότερο, είναι δε πολυγαμικές. Θα γεννήσουν περίπου μία φορά το χρόνο έως και 500 αυγά, είναι παμφάγες, με την έννοια ότι τα υπολείμματα τροφής που τρώνε μπορούν να είναι είτε ζωικής είτε φυτικής προέλευσης, δεν τσιμπάνε, μπορούν να μεταδώσουν κάποιες ασθένειες και ζουν κυρίως στους υπονόμους. Έχουν, επίσης, φυσικούς εχθρούς, που είναι άλλα αρπακτικά έντομα. Κι ένα ακόμα καλό νέο: Τα τρία προαναφερόμενα είδη δεν διασταυρώνονται μεταξύ τους.
Ποντίκια από αυτά που τα φοβούνται και οι γάτες!
Οι γάτες δεν αποτελούν τον προαιώνιο εχθρό των ποντικών. Τα τελευταία χρόνια η συμβολή τους στη μείωση του πληθυσμού των ποντικών, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι μικρή. Άλλοι φυσικοί εχθροί των ποντικών είναι τα αρπακτικά πτηνά, όπως τα γεράκια, οι κουκουβάγιες, οι γκιώνηδες, καθώς επίσης και τα φίδια στο ύπαιθρο και σε αγροικίες. «Να ξεκαθαρίσουμε ότι τα μεγάλα ποντίκια των πόλεων που ο κόσμος λέει ότι είναι αρουραίοι, δεν είναι, είναι ποντίκια. Οι αρουραίοι ζουν στην ύπαιθρο, στους αγρούς. Μπορεί να δούμε αρουραίο στα Σπάτα, για παράδειγμα, όχι όμως στην Κυψέλη και στα Εξάρχεια», επισημαίνει ο κ. Παπαδούλης.
Πώς τα ξεχωρίζουμε; Τα ποντίκια έχουν μεγάλα αυτιά, μεγάλα μάτια, μακριά μουσούδα και μακριά ουρά, πολλές φορές μεγαλύτερη από το μήκος του σώματός τους, που δεν έχει τρίχες. Ενώ οι αρουραίοι έχουν μικρά αυτιά, μικρά μάτια και χνουδωτή ουρά. Τρία είναι τα είδη των ποντικών που συναντάμε στις πόλεις: Οι δύο μεγάλοι σε μέγεθος, έως και 18 εκατοστά με την ουρά και βάρος έως και 350 γραμμάρια, είναι το Rattus rattus και το Rattus norvegicus. Το Rattus rattus φτιάχνει τις φωλιές του ψηλά, π.χ. σε αποθήκες και σε δέντρα, ενώ το Rattus norvegicus στο έδαφος, όπου σκάβει στοές, και στους υπονόμους. Το μικρό, το Mus musculus, ζει παντού.
Τα ποντίκια δαγκώνουν, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις κυρίως μικρών παιδιών που δαγκώθηκαν κατά τη διάρκεια του ύπνου στα αυτιά – προτιμούν τα σημεία που έχουν χόνδρους, αναφέρει ο καθηγητής. Επίσης, μεταφέρουν διάφορες ασθένειες, με πιο σοβαρή τη λεπτοσπείρωση, η οποία αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο. Τα ποντίκια κινούνται σε σκοτεινά μέρη. Έχουν καλή ακοή και φοβερή μνήμη, όχι όμως και καλή όραση. Έχει γίνει ένα σχετικό πείραμα, σημειώνει ο καθηγητής. «Τα ποντίκια ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές. Εάν σε μια αποθήκη όπου ζουν ποντίκια, μετακινήσετε ένα έπιπλο σε ένα σημείο απ’ όπου περνάει η διαδρομή των ποντικών, θα δείτε ότι θα πέφτουν επάνω στο έπιπλο, επειδή δεν βλέπουν καλά».
Συμβουλές από έναν απεντομωτή για τον ιδιωτικό μας χώρο
Ο πληθυσμός των κατσαρίδων και άλλων εντόμων έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία και το πρόβλημα είναι ακόμα εντονότερο τα τελευταία 3-4 χρόνια. Ειδικά φέτος, λέει, οι βροχές τον Μάιο – Ιούνιο και η κουφόβραση τις ευνόησαν ακόμα περισσότερο, καθώς η υγρασία και το θερμό κλίμα είναι ό,τι καλύτερο για την αναπαραγωγή τους.
«Εχθρός τους είναι η καλή υγιεινή και η καθαριότητα και στο διαμέρισμα και στους κοινόχρηστους χώρους. Όχι εκτεθειμένες τροφές, όχι παλιά αντικείμενα στις αποθήκες, όπως στρώματα ή ξύλα που βράχηκαν. Και προληπτική απεντόμωση-μυοκτονία τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο, άνοιξη και φθινόπωρο, πριν δούμε το πρόβλημα. Το επισημαίνω αυτό γιατί ενώ οι διαχειριστές κάνουν απεντομώσεις στους κοινόχρηστους χώρους, αρκετοί ιδιοκτήτες διαμερισμάτων δεν κάνουν, κάτι που το είδαμε περισσότερο στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Όταν, όμως, δουν πια κατσαρίδες στο σπίτι τους θα σε φωνάξουν».
Ακόμη θα πρέπει να προσέχουμε με τα ψώνια από το σούπερ μάρκετ, ειδικά με τις μεγάλες συσκευασίες. «Αυτά τα προϊόντα συνήθως φυλάσσονται στα υπόγεια των καταστημάτων, τα οποία συνορεύουν με τα φρεάτια, στα οποία βρίσκονται οι κατσαρίδες. Αν πάρουμε μια 12άδα μπίρες ή μια 6άδα νερά ή χαρτιά κουζίνας σε μεγάλες συσκευασίες, μην τα αφήσουμε έτσι στο μπαλκόνι με τις ζελατίνες, γιατί μπορεί να υπάρχει κάποια κατσαρίδα που μετά θα γεννήσει».
Όσο πιο χαμηλά, τόσο πιο δύσκολα τα πράγματα, καθώς οι κατσαρίδες ζουν κατά κύριο λόγο στα φρεάτια – και αν έχει περάσει καιρός από την τελευταία απεντόμωση, εκεί μέσα μπορεί να βρίσκονται και χιλιάδες. Τα ισόγεια, εν δυνάμει, είναι περισσότερο εκτεθειμένα, μετά ο πρώτος όροφος, ο δεύτερος κ.ό.κ. Τα σημεία SOS στην απεντόμωση-μυοκτονία των κοινόχρηστων χώρων είναι τα φρεάτια, το λεβητοστάσιο, το μηχανοστάσιο του ασανσέρ, ενώ στα διαμερίσματα τα σιφόνια, το μπαλκόνι, οι χώροι στην κουζίνα κάτω από το νεροχύτη, πίσω από το ψυγείο και την ηλεκτρική κουζίνα και το μπάνιο, δηλαδή «τα σημεία με υγρασία και υψηλή θερμοκρασία και εκεί όπου μπορεί να ψάχνουν για τροφή».
Επίσης, οι μικρές κατσαρίδες, που βρίσκονται αποκλειστικά στα διαμερίσματα και όχι σε κοινόχρηστους χώρους, είναι λίγο πιο δύσκολες στην αντιμετώπισή τους. «Να επισημάνω ότι τα σκευάσματα που χρησιμοποιούμε είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο και εγκεκριμένα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, αν έχουμε ένα ζώο στο σπίτι, ας μην το αφήσουμε να τσαλαβουτήσει εκεί που έπεσε το σκεύασμα για 3-4 ημέρες, περισσότερο προληπτικά. Σε κάθε περίπτωση μιλάμε πάντα για καταπολέμηση γιατί ναι μεν δεν θα υπάρχουν μέσα στα σπίτια μας, αλλά ποτέ και πουθενά δεν θα εξοντωθούν τελείως».
Αναφερόμενος στην αύξηση του πληθυσμού των τρωκτικών ή στην εντύπωση περί αύξησης που δίνει η συχνότερη παρουσία τους στο δρόμο, αναζητώντας τροφή και έναν ακόμα παράγοντα: «Με την πρόσφατη επαν-άνθιση της οικοδομής, είχαμε αναστάτωση στον πληθυσμό όλων των παρασίτων, με αποτέλεσμα ποντικοί και κατσαρίδες να αναγκαστούν από τα εγκαταλελειμμένα σπίτια που κατεδαφίστηκαν ή τα παρατημένα οικόπεδα που εκσκάφτηκαν να αναζητήσουν νέα στέγη στις γειτονικές πολυκατοικίες».
Οι εταιρείες απεντομώσεων-μυοκτονιών αναλαμβάνουν και καταστήματα, οι χώροι εστίασης, όπως τα σουβλατζίδικα, πρέπει να κάνουν μια φορά το μήνα, ακόμα και συχνότερα. Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται είναι ίδια, η ιδιαιτερότητα είναι ότι τα τρόφιμα δεν πρέπει να είναι εκτεθειμένα. «Σε ένα χώρο όπου βρίσκονται τρόφιμα, ειδικά στις περιπτώσεις μυοκτονίας, η δυσκολία είναι να προσελκύσουμε τον ποντικό να προτιμήσει να φάει το σκεύασμα που θα του βάλουμε, από κάποια τροφή που θα βρίσκεται κοντά. Το φαντάζεστε να υπάρχει μια πάστα εκεί δίπλα; Μάλλον θα φάει αυτήν».
Πηγή: athensvoice
